دلایل عدم موفقیت و چالش های پیش روی شرکت های دانش بنیان

بر اساس آمار رسمی معاونت علمی ریاست جمهوری، اشتغال ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان و فناور با افزایش تقریبی به بیش از ۱۹۱ هزار نفر در سال ۱۳۹۹ رسیده و این موضوع نشان می‌دهد که می‌تواند با ایجاد فضای کاری برای فناوران نخبه، جایگاه اقتصاد دانش بنیان را در کشور تحکیم کرد.

تعداد اشتغال‌ ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان و فناور به عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی حوزه اقتصاد دانش‌بنیان است. بر اساس آمار رسمی معاونت علمی ریاست جمهوری، اشتغال ایجاد شده توسط شرکت‌های دانش بنیان و فناور از ۱۲۷هزار نفر در در سال ۱۳۹۶ با افزایش تقریبی سالانه بیش از ۲۰ هزارنفری، به بیش از ۱۹۱ هزار نفر در سال ۱۳۹۹ رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که می‌تواند با ایجاد فضای کاری برای فناوران نخبه، جایگاه اقتصاد دانش بنیان را در کشور تحکیم کرد. استان آذربایجان شرقی از لحاظ تعداد شرکت های دانش بنیان در رتبه پنجم کشوری قرار دارد. که با توجه اینکه کلانشهر تبریز با دارا بودن صنایع بزرگ از جمله شهرهای صنعتی کشور به شمار می رود و تاثیر قابل توجهی در اقتصاد کشور دارد. صنایع ساخت تجهیزات ماشین‌سازی، صنایع خودروسازی، صنایع فلزی و ریخته‌گری، صنایع شیمیایی و سلولزی، صنایع غذایی، صنایع دارویی و بهداشتی، صنایع کانی غیرفلزی، صنایع نساجی و پوشاک، رتبه پنجم شرکت های دانش بنیان در سطح کشوری رتبه قابل قبولی نمی باشد.

از مهمترین چالش های پیش روی شرکت های دانش بنیان بالاخص در تبریز با توجه به اینکه،کسب‌وکارهای فناورانه و دانش‌بنیان معمولا توسط افراد فناور و پژوهشگر بنیان نهاده و اداره می‌شوند، نه مدیران متخصص و باتجربه، لذا سهم تجربیات مدیریتی در مجموعه دانش بنیان و فناور به مراتب از شرکت‌های خصوصی کمتر است.

جعفرآقازاده مدیرعامل شرکت دانش بنیان در این خصوص گفت: افراد متخصص در شرکت های دانش بنیان و فناور با آورده دانش فنی به جایگاه تصمیم‌گیری و مدیریتی می‌رسند لذا یک کسب و کارموفق برای ارتقا مجموعه و پیشرفت به مجموعه های متنوع دیگری مانند انواع قابلیت‌های فناورانه و مدیریتی و آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی و تجارت نیاز دارد.

این پژوهشگر ملی ادامه داد: توانمندی فناورانه پیش‌نیاز و زمینه ساز اولیه کسب‌وکارهای نوپا است و ازابتدای تشکیل هسته اصلی کسب‌وکار حول این ساختار‌ تشکیل می‌شود؛ اما تجربیات و توانایی مدیریتی بر خلاف توانایی فنی و تخصصی در ابتدای تشکیل کسب‌وکار نقش بیشتری ندارد.

فناور برتر استان ادامه داد: مصرف کنندگان و مشتریان اولیه کسب‌وکار در بیشتر موارد در ابتدا مشخص هستند و ارزش محصول را می‌دانند. لذا ساختار اولیه نیروی انسانی هم معمولا حول صاحبان دانش اولیه شکل می‌گیرد؛ لذا توانایی مدیریتی در شروع کار و مراحل اولیه رشد به نسبت توانایی فناورانه نقش کمرنگ‌تری دارد و با گذشت زمان و با تغییراتی که در شرکت، محصولات و مشتریان ایجاد می شود تاثیر استفاده از ساختار علمی مدیریتی پر رنگ تر می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر دلایل شکست کسب‌وکارهای فناورانه و دانش بنیان را بررسی کنیم اکثر دلایل شکستشان در مباحث مرتبط با مدیریت است، نه در فناوری.

مدرس دانشگاه توضیح داد: ایجاد یک کسب‌وکار نوپا و فناورانه معمولا تابع دو رویداد همزمان است. اولی دستیابی به تکنولوژی یا توانایی صنعتی و دوم شناسایی فرصتی در بازار و مشتریانی برای این فناوری که این دستاورد علمی ارزشی ملموس و قابل ادراک برای آنها دارد و حاضر هستند برای دریافت آن هزینه کنند.

آقازاده تاکید داشت: مشتریان اولیه کسب‌وکارها برای خرید این خدمات و محصولات اقدام می‌کنند و مدیران کسب‌وکار بعد از فروش و دریافت‌های مالی از اولین مشتریان در اثر خطاهای ناخودآگاه قضاوت به این نتیجه می‌رسند که توانمند هستند، این حس با حضور سرمایه‌گذاران اولیه و پیشنهادهای جدید تقویت می‌شود؛ اما اینکه این تصور و ادراک چقدر دقیق است، جای سوال دارد.

 اقازاده ادامه داد: برای ارایه راهکار در قدم اول باید از تلف شدن زمان، انرژی سرمایه‌گذاران، مدیران و بنیان‌گذاران کسب و کارهای فناورانه و دانش بنیان جلوگیری نموده و باید از خطاهای مهمی که در پیش روی آنها است آگاه باشند و درمرحله بعد سهم تجربیات و شیوه صحیح مدیریتی در مجموعه شرکت های دانش بنیان و فناور افزایش یابد؛

جوان کارافرین کشوری اظهار داشت: این شیوه مدیریت می‌تواند در قالب گسترش طیف توانایی شرکای اولیه به مدیران با تجربه علاوه بر متخصصان فناوری یا در قالب استفاده از خدمات مشاوره مدیریتی و یا برون سپاری بعضی کارها به شرکت‌های تخصصی مدیریتی باشد که برخی از این مشاوره ها در پارک های علم وفناوری قابل ارایه می باشد.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان گفت: این روش افزایش تخصص مدیریتی علاوه بر کاهش ریسک و افزایش احتمال موفقیت و بقای کسب‌وکار نوپا و دانش بنیان به مدیران فناور و دانش بنیان کسب‌وکار اجازه می‌دهد بر قابلیت‌هایی که در آن تخصص دارند تمرکز کنند، به توسعه فناوری بپردازند و جایگاه فناوری شرکت را روز به روز ارتقا دهند.

وی در ادامه افزود: از دلایل دیگر شکست شرکت‌های دانش بنیان و فناور با توجه به اینکه این شرکت ها از سرمایه‌گذاری مالی قدرتمندی برخوردار نیستند، فرصت مناسبی هم برای سعی‌وخطا و تجربه‌کردن ندارند و این شرکت‌ها عملا نمی‌توانند به مرور قابلیت‌های مدیریتی خود را ارتقا دهند و همزمان شرکت را درحال فعال نگه‌دارند. بنابراین معمولا درسیستمی غیرقابل‌جبران تصمیمات بزرگ و حساس بدون تخصص می گیرند و چرخه‌های ناموفق و شکست شرکت را به راه می‌اندازند و شرکت را به سمت نابودی و ورشکستگی پیش می‌برند.

مدیر عامل شرکت دانش بنیان افزد: دولت معمولاً هزینه های هنگفت و وام های بلاعوض و کم بهره را به شرکت های شهرکی پرداخت می کند درصورتی که شرکت های دانش بنیان هم انتظاردارد موانع مالی این شرکت ها هم از سر راه برداشته شود. هزینه های کمرشکن تهیه و تولید قطعات مورد نیاز و اخذ مجوز های پزشکی و دارویی در مجموعه های تولیدی دانش بنیان ها و درگیری دانش بنیان با اداره دارایی و بیمه این است که نتوانسته اند در پروسه فروش و تجاری سازی و بازاریابی، این مسائل را شناسایی کند.

وی در پایان اشاره کرد: تنها راه توسعه و افزایش شرکت های دانش بنیان ایجاد بستر مناسب برای حمایت های مادی و معنوی دولتی و بخش خصوصی از این شرکت ها بوده و افزایش شتاب دهنده ها و کارگزاری های تخصصی موجب افزایش شرکت های دانش بنیان و ارتقا سطح کیفی این شرکت های خواهد بود که در طی سال های گذشته تمامی فرایند های تصمیم گیری در مورد ارزیابی شرکت های دانش بنیان در تهران متمرکز بوده که این موجب طولانی شدن مدت ارزیابی شرکت ها و عدم تمایل شرکت ها ی تبریزی برای دانش بنیان شدن می باشد.